หัดอ่านตัวเมืองวันละกำ

[ช่างคนยอง พะเยา]

[ช่างคนยอง พะเยา]

[ช่างคนยอง พะเยา]

[LingJakJak]

ภาษิตล้านนาวันละคำ

อันว่า บ่าแต๋งซั้ง (หรือแตงร้าน) นั้น

ซั้ง เป็นคำเก่า หมายถึงค้างหรือร้านที่เถาเครือไม้พันเกี่ยวขึ้นไป

ดั่งมีในสำนวนล้านนาว่า 'เชื้อแตงบ่ขึ้นซั้ง' หมายถึงคนที่มีเชื้อสายหรือสันดานเป็นคนเกียจคร้าน ไม่ขนขวายพยายามอุ้มชูตนเอง เปรียบเหมือนเชื้อแตงพันธุ์เลวที่ต่อให้ลงปลูกในดินดีน้ำชุ่ม มีค้าง(ซั้ง)รอให้เกาะเกี่ยวพร้อมแล้วก็ตาม แต่ก็ไม่'ขึ้นซั้ง'คือไม่เกาะเกี่ยวขึ้นที่สูงรับแสงและอากาศเพื่อพัฒนาให้ได้มรรคผลสมบูรณ์ได้

[LingJakJak]

ผัดผักกาดดองใส่ไข่

ผัด คือกริยาอาการหมุนไปมา

ผัดมน คือหมุนเป็นวงกลม

โคมผัด คือโคมไฟล้านนาที่สามารถหมุนได้ตามหลังอุณหอากาศพลศาสตร์ คือด้วยแรงการไหลของอากาศร้อน

การผัดผัก คือการนำเอาผักไปผัดไปมาในหม้อให้สุก เป็นวิธีการปรุงอาหาร หม้อที่ว่าเรียกว่า 'หม้อคั่วผัก' สมัยก่อนทำจากดินเผา ต่อมามีกะทะแบบจีน จึงเรียก 'หม้อขาง' เพราะทำจากโลหะ (ขาง หมายถึงโลหะผสมชนิดหนึ่งจำพวก alloy ของเหล็ก)


ทอด คือการสืบหรือแผ่ออกไป

ทอดสายตา คือการแผ่สายตากว้างออกไปเบื้องหน้า

ทอดแห คือการหว่านแหให้แผ่เป็นวงกว้างออกไปในน้ำ เพื่อหวังผลในการจับปลา

ทอดผ้าบังสุกุล คือการทอดผ้าภูษาโยงไว้หน้าศพ

ทอดสะพาน คือการใช้วัสดุสืบต่อไปในน้ำเพื่อใช้ไต่หรือเป็นทางข้ามน้ำนั้น

ทอดไมตรี เป็นสำนวนหมายถึงการสืบหรือยื่นความตั้งใจดีออกไปให้ก่อน หวังเพื่อสร้างความสัมพันธ์อันดีต่อไป

ทอดในน้ำมัน คือการนำอาหารลงปล่อยให้แผ่ไปในน้ำมันร้อนให้สุก เป็นวิธีปรุงอาหาร(เรียกสั้นๆว่า ทอด) เช่น ทอดไข่ ทอดปลา

[tfgc2007]

เฮียนฮู้ตวยคนเน้อครับ

[LingJakJak]

การทอดในน้ำมัน ภาษาล้านนามีคำเฉพาะใช้คำว่า 'จืน' (ออกเสียงว่า จื๋น) เช่น ไข่จืน(ไข่เจียว ไข่ทอด) จืนมันหมู คือการทอดมันหมูหรือหมูสามชั้นจนได้เป็นน้ำมันและกากหมู


อีกคำที่คล้ายกันแต่ไม่เกี่ยวข้องกัน คือ คำว่า ชืน (ออกเสียงว่า จืน) หมายถึง ตะกั่วหรือโลหะผสมที่มีตะกั่วเป็นธาตุหลัก ไทยกลางเรียก 'ชิน'

ชาวบ้านล้านนามักคุ้นเคยกับคำว่า ชืน(จืน) จากส่วนประกอบของเบ็ดตกปลา
ชืน คือ ขวดตะกั่วเล็กๆใช้ร้อยในสายเบ็ดเพื่อถ่วงน้ำหนัก คู่กับชิ้นส่วนที่เป็นทุ่นลอยทำจากก้อนไม้น้ำหนักเบา เรียกว่า 'ฝ้อม'

ร้านค้าในชุมชนบ้านนอกมักมีชุดเบ็ดขายเป็นห่อเล็กๆ ใน 1 ห่อประกอบด้วย 4 อย่าง
1. เอ็นสายเบ็ด 2. ขอเบ็ด 3. ชืน 4. ฝ้อม

เมื่อมีชุดนี้แล้วก็แค่เตรียมหาลำเรียวไผ่หรือเหลาคันเบ็ดงามๆซักคัน ทำการร้อยมัดสา่ยเบ็ดให้เข้าที่ ไปขุดหา 'ขี้ตะแล่' มาเป็นเหยื่อ แค่นี้พวกเด็กเล็กลูกอ่อนหรือคนใหญ่ก็ออกท่งออกนาไปจ่อมปลาหากบ เป็นตาดีม่วรดีงัน ยามกลางวัสสาหน้าฝนพรำเช่นนี้ เซ้ยๆๆ