ก่อนอู้เถิงเมืองเจียงฮาย ยุคม่าน
ขอท้าวความเถิงเหตุก๋านสมัยราชวงศ์มังรายต๋อนป๋ายก่อนน่อ
ก่อนม่านจีตี๋เจียงใหม่ ล้านนาก็อ่อนแอเต็มตี้แล้ว
เก๊าลางความเสื่อมมีหื้อหั้นตั้งแต่ป๋ายรัชก๋านของพญาแก้ว (พ.ศ.2038-2068)
ล้านนาส่งทัพไปฮบเจียงตุ๋ง แต่ก้าน แม่ทัพต๋ายหลายคน
รวมเถิง หมื่นคำปา เจ้าเมืองเจียงฮาย
แสนยี่พิงค์ไจยแม่ทัพใหญ่โดนพญาแก้วประหาร
คนเก่งๆต๋ายไปนัก แถมบ่ปอเกิดน้ำท่วมใหญ่แหม
ไฮ่นาเสียหาย คนต๋ายไปจ้าดนักปอขึ้นสมัย
พญาเกศ (พ.ศ.2068-2081/2086-2088) น้องบ่าวพญาแก้ว
ก็เกิดวิกฤตก๋านเมืองในล้านนา คือ หมู่ขุนนางมีอำนาจนักกว่าพญา
จะว่าไปมันก็เป๋นอี้ตั้งแต่สมัยพญาแก้วแล้ว แต่ปอดีเปิ้นคุมได้
อำนาจหมู่อำมาตย์ตี้นักขึ้นหนี้เยียะหื้อระบบก๋านเมืองเริ่มเน่า
ถ้าบ่ปอใจ๋พญาคนไหน ก็ไปไล่เปิ้นออก แล้วเลือกเอาคนตี้ฟังกำมาเป๋นพญาแตน
(พญาแก้วแต้ๆขุนนางก็เป๋นคนตั้งน่อ)
แต่เถิงจะมีอำนาจนักมอกใด ขุนนางก็ได้เป๋นมอก King Maker
ฮีตล้านนา ถ้าบ่มีเจื้อวงศ์มังราย ก็เป๋นพญาบ่ได้
กระสัตรวงศ์มังรายเลยก๋ายเป๋นหุ่น อำนาจแต้ๆอยู่ตี้ขุนนางตี้ตั้งพญาคนหั้น
พญาเกศก็เป๋นหุ่นหื้อหมู่อำมาตย์เชิด หลังๆมาพญาเกศเริ่มบ่ฟังกำ
หมู่ขุนนางเจียงใหม่ก็ปลดเปิ้น แล้วหื้อ
ท้าวซายคำ (พ.ศ.2081 - 2086)ลูกบ่าวพญาเกศเป๋นพญาแตนป้อ
แต่พญาซายคำก็บ่ยอมฟังกำขุนนาง เปิ้นก็เลยโดยฆ่า
แล้วขุนนางก็ปิกไปเอาพญาเกศมานั่งเมือง
พญาเกศนั่งเมืองรอบ 2 เปิ้นก็เป๋นอย่างเก่า คือ บ่ฟังขุนนาง
กำหนี้ขุนนางบ่ไล่เปิ้นละ แต่ยับเปิ้นไปฆ่าแตน
หมู่ขุนนางเจียงใหม่ตี้ขี่คอพญาอยู่หนี้ มีหัวหน้าคือ
แสนคราวขบวนก๋านของขุนนางเจียงใหม่หมู่หนี้ ใจ่ว่าจะมีคนหันตวย ตี้ชัดๆคือ
หมื่นหัวเคียนหมู่แสนคราวกับหมู่หมื่นหัวเคียนฮบกั๋นก๋างเวียงเจียงใหม่ 3 วัน 3 คืน
หมื่นหัวเคียนก้าน หนีไปหละปูน แลส่งข่าวไปหื้อพระไชยราชามาตี๋เจียงใหม่
นอกจากหมื่นหัวเคียนแล้วยังมีแหมหลายหมู่ตี้บ่ถูกกับแสนคราว แลกำลังซุ่มอยู่ดักๆ
ปอฆ่าพญาไป 2 คนแล้ว แสนคราวกับหมู่ก็ต้องไปเซาะพญาคนใหม่
แสนคราวติดต่อไปยังเจ้านายเจื้อมังรายตี้เจียงตุ๋ง
แต่เหมือนตางปู้นเปิ้นจะฮู้ลาย เลยบ่ยอมมาเจียงใหม่
แสนคราวเลยเปลี่ยนแผนไปเจิญเจ้านายเจื้อมังรายตี้เมืองนาย (อยู่ในรัฐฉาน)
แต่ยังบ่ตันตั้งพญาคนใหม่ หมู่แสนคราวก็เจอฝ่ายต่อต้านยอกหัว
ฝ่ายต่อต้านหมู่หนี้เป๋น ขุนนางหัวเมือง ฮ้องว่า หมู่เจียงแสน ก็ได้
แก๋นนำเป๋นเจ้าเมืองรอบนอก ได้แก่ เจียงแสน ลำปาง พาน แลเจียงฮาย
เซิ่งหมู่หนี้
พระนางจีรประภาเทวี (พ.ศ.2088-2089) มเหสีพญาเกศ เป๋น back หื้อ
ตอนหั้น
หมื่นแก้วเป๋นเจ้าเมืองเจียงฮายน่อ
ขุนนางหัวเมืองหมู่หนี้บ่ปอใจ๋หมู่แสนคราวตี้เจียงใหม่เมินละ
ปอพญาเกศโดนฆ่าก็เลยปาหมู่บุกไปเจียงใหม่ สู้กับแสนคราว
เกิดเป๋นสงครามก๋างเมือง คนล้านนาฆ๋ากั๋น
สุดต้าย หมู่เจียงใหม่ก้าน แสนคราวโดนประหาร
หลังสงครามก๋างเมือง หมื่นแก้วกับเจ้าเมืองอื่นๆก็มานั่งจุมกั๋นว่าจะเอาใดต่อดี
อู้กั๋นไปมาก็ได้ข้อสรุปว่า จะไปเจิญ
พระไชยเชษฐา (พ.ศ.2089-2090) มาเป๋นพญา
พระไชยเชษฐาหนี้เป๋นหลานบ่าวพญาเกศ คือ เจ้าหญิงยอดคำติ๊บ (ลูกสาวพญาเกศ)
เปิ้นไปแต่งกับพระเจ้าโพธิสารราช กระสัตรหลวงพระบาง
แลมีลูกเป๋นพระไชยเชษฐา เซิ่งยังถือว่าเป๋นพญาได้ เพราะเปิ้นมีเจื้อมังรายตางแม่
พระไชยเชษฐาหนี้ คนล้านนาเปิ้นฮ้องแหมจื้อว่า พญาอุปเยาว์ น่อ
หว่างตี้ถ้าพระไชยเชษฐาเดินตางมาเจียงใหม่
ขุนนางก็หื้อพระนางจีรประภาเทวีนั่งเมืองไปก่อน
ช่วงตี้มหาเทวีนั่งเมือง
พระไชยราชา (พ.ศ.2077-2089) นำทัพอยุธยาตีเจียงใหม่ 2 เตื้อ
เตื้อแรก เจียงใหม่ยอมอ่อนน้อม อย่างตี้เฮาหันในเรื่องสุริโยเทย ส่วนฉากติดเรทหั้นบ่มีแต้น่อ
เตื้อตี้สอง กำหนี้เจียงใหม่ไล่ทัพคนใต้ปิกไปได้
เหตุตี้อยุธยามาตี๋กำหนี้ก็ย้อนล้านนาไปเป๋นพันธมิตรกับล้านจ๊าง
เมื่อพระไชยเชษฐามานั่งเมือง เปิ้นก็เลื่อนตำแหน่งหื้อเจ้าเมืองต่างๆตี้จ่วยเปิ้น
สำหรับเมืองเจียงฮาย คนตี้ได้มากิ๋นเมือง คือ
พระยาสามล้านลือไชยขุนนางคนหนี้เกยกินเวียงละกอน (ลำปาง) เกยฮ่วมกับหมื่นแก้วฮบกับแสนคราว
แถมบ่ปอยังคุมทัพฮบกับอยุธยาตี้มาตี๋เจียงใหม่ตวย
(เปิ้นคุมทัพตี้แจ่งหัวลิน ตางตะวันตกของเวียงเจียงใหม่)
พระไชยเชษฐาเปิ้นนั่งเมืองได้ปี๋เดียว ก็ปิกไปเป๋นพญาตี้ล้านจ๊างแตนป้อของเปิ้น
เยียะหื้อล้านนาบ่มีพญาเถิง 4 ปี๋ (พ.ศ.2090-2094)
ขุนนางเจียงใหม่หันพระไชยเชษฐาบ่ปิกมาแล้ว
เลยไปเจิญ
พญาแม่กุ / พญาเมกุฏิสุทธิวงศ์ (พ.ศ.2094-2107)เจ้านายเจื้อมังรายตี้เมืองนายมานั่งเมือง
พญาแม่กุนั่งเมืองแล้วใจ่ว่าจะมีหยังดีขึ้นน่อ ขุนนางผิดกับพญา
เหตุคือ พญาเปิ้นลุกต่างเมืองมา บ่มีฐานก๋านเมืองในเจียงใหม่
เปิ้นก็เลยเอาคนของเปิ้นลุกเมืองนายมาตวย เยียะหื้อขุนนางเจียงใหม่บ่ปอใจ๋
ว่าพญาแม่กุเป๋นเงี้ยว เอาฮีตเงี้ยวมาใจ้ เจิญเปิ้นมาแล้ว ยังไปว่าเปิ้นแหมน่อ
นอกจากขุนนางเจียงใหม่จะบ่ถูกกับพญาแม่กุแล้ว
พระยาสามล้านลือไชย เจ้าเมืองเจียงฮาย ยังซื่อต่อพระไชยเชษฐา
แลบ่ยอมฮับพญาแม่กุ เยียะหื้อทัพเมืองนายบุกมาตี๋เจียงฮาย
พระยาสามล้านลือไชยตั้งค่ายบนดอยปทุม (อยู่ไหนบ่ฮู้ ยังเซาะบ่ปะ)
ทัพเมืองนายยับพระยาสามล้านลือไชยบ่ได้ ก็เลิกทัพปิกบ้าน
เถิงจะฮบชนะ แต่ต๋อนหลังพระยาสามล้านลือไชยก็ลงดอยไปเฝ้าพญาแม่กุตี้เจียงใหม่น่อ
พ.ศ.2098 พระไชยเชษฐานำทัพตี๋เจียงแสน
เปิ้นเกี้ยดตี้พญาแม่กุนั่งเมืองโดยตี้เปิ้นบ่อนุญาต
พญาแม่กุสู้ เปิ้นหื้อทัพเมืองนายมาตั้งค่ายตี้เจียงฮาย
ตึงสองฮบกั๋น ทัพล้านจ๊างสู้บ่แป้ก็เลิกทัพปิกไป
ล้านนาช่วงนี้ฮบกับทัพต่างด้าวหลายเตื้อน่อ
ตางในก็มีปัญหาก๋านเมือง ฮบกั๋นหมั่นๆ จาวบ้านเดือดฮ้อน โดนเกณฑ์ไปฮบ
บ่ได้เยียะไฮ่เยียะนา ก้าขายก็บ่ดี เศรษฐกิจตกต่ำจ๋นรัฐต้อง “ลัดเบี้ย” หรือ“ลดค่าเงิน”
อาณาจักรอ่อนแอลง หมู่ม่านก็เลยได้โอกาสเข้ามา
สายลับม่านส่งข่าวไปหื้อพญาของเปิ้นว่า เถิงเวลาตี๋ล้านนาแล้ว
พ.ศ.2101
พระเจ้าบุเรงนอง (พ.ศ.2094-2124) ยกทัพมาตางเวียงแหง
ใจ้เวลาล้อมเจียงใหม่ 3 วัน 3 คืนก็ตี๋เมืองได้ เซิ่งพญาแม่กุยอมก้าน
เมื่อได้เจียงใหม่แล้ว ม่านก็ไล่ตี๋เมืองอื่นๆในล้านนาจนเสี้ยง
ตี้น่าสังเกตคือ ต๋อนตี้ม่านล้อมเวียงเจียงใหม่ หัวเมืองต่างๆบ่ส่งทัพมาจ่วยเจียงใหม่เลย
เป๋นต่าโครงสร้างก๋านปกครองมันหล้ม เมืองอื่นๆบ่ฟังกำเจียงใหม่แล้ว
หลังยึดล้านนาแล้ว พระเจ้าบุเรงนองเปิ้นยังหื้อเจื้อสายเจ้านายองค์เก่ากินเมืองต่อไปน่อ
เจ้าเมืองไหนฟังเปิ้น เปิ้นก็หื้อเป๋นเจ้าเมืองต่อไป อย่างพญาแม่กุหนี้ก็ยังขึ้นจื่อว่าเป๋นพญาอยู่
เวลามีสงคราม ม่านก็มาจ่วยฮบ อย่างเศิกกับล้านจ๊างเป๋นเก๊า
เซิ่งพระไชยเชษฐาฮู้ว่าม่านยึดล้านนาได้ ก็เลยยกทัพมาจะตี๋คืน แต่ก้าน
เพราะพระเจ้าบุเรงนองส่งทัพมาจ่วยพญาแม่กุฮบ
เรื่องหนี้เหมือนจะดีน่อ แต่ลึกๆมันก็มีหั้นอย่าง พญาแม่กุก็ใจ่ว่าจะชอบม่าน
เปิ้นเลยไปฮ่วมกับเจ้าเมืองอื่นๆต่อต้านม่าน แต่ม่านฮู้ พญาแม่กุก็เลยโดนปลดเมื่อ พ.ศ.2107
แล้วหื้อ
พระนางวิสุทธเทวี (พ.ศ.2107-2121) มเหสีของเปิ้น นั่งเมืองแตน
มหาเทวีองค์หนี้ เป๋นพญาเจื้อวงศ์มังรายองค์สุดต้ายตี้ได้นั่งเมืองน่อ
ส่วนพญาแม่กุ ม่านปาเปิ้นไปกักตัวไว้ตี้หงสาวดี
พญาแม่กุไปอยู่ปู้เปิ้นบ่สบาย เป๋นโรคบิดต๋าย
ต่อมา ม่านยกหื้อเปิ้นเป๋นนัตหลวง 1 ใน 37 ต๋น
นัต (น่ะต์) คือ วิญญาณศักดิ์สิทธิ์ ผีอาฮักษ์ของจาวม่าน บ่าเดี่ยวก็ยังมีคนกราบไหว้อยู่
ม่านฮ้องผีนัตพญาแม่กุว่า โยนบะเยง (Yun Bayin) แป๋ว่า พญายวน น่อ
โยน = ยวน, บะเยง = พญาเครดิตฮูป
http://en.wikipedia.org/wiki/Yun_Bayinhttp://en.wikipedia.org/wiki/Mount_Popa
หน้าหลักเว็บไซต์
เพื่อทีมงานจะได้ดำเนินการลบออกให้ทันที..."
ผู้เขียน
