ฆราวาสธรรม

[ap.41]

ฆราวาสธรรม

 

เรื่อง ของเรื่อง  คือมีคำถามมาจากแฟนธรรมะ 5 นาทีว่า  หน้าที่ของพระภิกษุในพุทธศาสนานอกจากการปฏิบัติตนในพระวินัยที่พระบรมศาสดา ได้ทรงบัญญัติไว้แล้ว และปฏิบัติธรรมแสวงหาความพ้นทุกข์แล้ว  เหล่าสาวกควรปฏิบัติกิจใดอีก

คำถามสั้น...ดูเหมือนง่ายกับการหาคำ ตอบ  ทว่าหากต้องการความละเอียดครอบคลุมชัดเจน  ต้องหยุดคิดนานพอควร  นอกจากหยุดคิดแล้ว  ต้องเปิดตำราค้นและคว้ามาเขียนตอบอีกด้วย

 

ใน มหาปรินิพพานสูตร  ได้กล่าวถึงโอวาทธรรมที่ถือเป็นปัจฉิมโอวาทก่อนที่พระพุทธองค์ทรงเสด็จดับ ขันธปรินิพพานในไม่กี่นาทีต่อมา  ปรากฏหลักฐานชัดเจนดังนี้

“ดูก่อน ภิกษุทั้งหลาย  เราขอเตือนท่านทั้งหลายว่า...สังขารทั้งหลายย่อมมีความเสื่อมสูญสิ้นไปเป็น ธรรมดา  ขอให้ท่านทั้งหลายจงยังประโยชน์ตนและประโยชน์ท่านให้ถึงพร้อมด้วยความไม่ ประมาทเถิด”

อยากให้สังเกตข้อความในพุทธโอวาทที่ว่า  ‘จงยังประโยชน์ตนและประโยชน์ท่านให้ถึงพร้อมด้วยความไม่ประมาท’ ให้ชัดเจนอีกครั้ง  การยังประโยชน์ตนคือการประพฤติตนปฏิบัติตนเพื่อมุ่งหน้าสู่ความพ้นทุกข์ ด้วยศีล  สมาธิ  ปัญญา  อันเป็นที่มาของมรรคสี่...ผลสี่...นิพพานหนึ่งนั่นเอง

สำหรับการยัง ประโยชน์ท่าน...แปลความง่าย ๆ คือการทำประโยชน์ให้ หรือเพื่อผู้อื่นในสังคมด้วยบุญกิริยาต่าง ๆ  อย่างเช่นการให้ทานเป็นต้น  การให้ทานก็มิได้หมายความถึงการบริจาคทรัพย์สินประการเดียว  แต่หมายถึงความรู้...ทั้งหลาย  ความเมตตา  การให้อภัยก็เป็นทานอันประเสริฐในคติแห่งพุทธศาสนาเช่นกัน

 

ก่อน จะกล่าวถึง ‘หน้าที่’ ของพระภิกษุในการยังประโยชน์ท่าน ที่นอกเหนือจากการยังประโยชน์ตนเพื่อมรรคผลนิพพานแล้ว แม้แต่การสงเคราะห์เหล่าภิกษุด้วยกัน ก็เป็นหน้าที่ เป็นกิจอันจำเป็นที่จะละเลยมิได้ คำว่าสงเคราะห์มิเพียงเรื่องการอยู่อาศัย  ปัจจัยสี่ในเรื่องอุปโภคบริโภคก็เช่นกัน ต้องเกื้อกูลกันตามวิสัยสมควร มิเช่นนั้นถือเป็นผิดวินัย  นอกจากนั้นภิกษุผู้มากพรรษาด้วยอาวุโสยังต้องสงเคราะห์การว่ากล่าวตักเตือน แนะนำแต่ภิกษุผู้อยู่ใต้อาณัติด้วย  กระนั้นด้วยพระปรีชาญาณแห่งพระตถาคตเจ้ายังทรงแสดงไว้ให้ภิกษุที่ปรารถนาว่า กล่าวหรือตำหนิภิกษุอื่นพึงพิจารณาองค์ประกอบ 5 ประการเกี่ยวกับตนเองก่อน  ดังนี้

 

1.   ตนเองมีความประพฤติทางกายอันปราศจากข้อที่น่าตำหนิหรือไม่

2.   ตนเองมีความปรารถนาดีต่อเพื่อนสหธรรมิกและไม่มีความริษยาต่อเนื่องอย่างแท้จริงหรือไม่

3.   ตนเองเป็นผู้ศึกษาเล่าเรียนดีแล้วในหลักธรรมหรือไม่

4.   ปาติโมกข์สังวรของตนเองมีความสมบูรณ์พร้อมหรือไม่

5.  ผู้ที่จะว่ากล่าวภิกษุอื่น พึงพิจารณาว่าคำตำหนิว่ากล่าวของตนมีเหตุผลหรือไม่  มีข้อเท็จจริงเป็นข้อตำหนิที่ผ่านการกำหนดพิจารณาอย่างถ้วนถี่...เพื่อ ประโยชน์เกื้อกูลแก่ภิกษุอื่นอย่างแท้จริงหรือไม่ (พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย)

 

            เป็นที่รู้กันแล้วว่า  ชีวิตอันสมบูรณ์ของชาวพุทธ คือชีวิตแห่งการสร้างประโยชน์... เมื่อสร้างประโยชน์ตนแล้วต้องสร้างประโยชน์ให้แก่ผู้อื่น ไม่เว้นแม้แต่หมู่คณะดังที่ได้กล่าวมาข้างต้น  หากภิกษุในบวรพุทธศาสนา นอกจากการบำเพ็ญธรรมแล้ว ก็ต้องบำเพ็ญประโยชน์ต่อพุทธบริษัท ซึ่งตรงกับสิงคาโลวาทสูตร  ที่ว่า...

            ภิกษุควรอบรมสั่งสอนฆราวาสหรือชาวบ้าน  ที่เรียกว่า ‘ฆราวาสธรรม’ ดังนี้...

1.   ห้ามปรามจากความชั่ว...

2.   ให้ตั้งอยู่ในความดี  สองข้อนี้อยู่ในกรอบของศีล คือความประพฤติตนให้อยู่ในศีลธรรม

3.  อนุเคราะห์ด้วยความปรารถนาดี  (เป็นกระแสเมตตาของภิกษุที่ปรารถนาให้สัตว์โลกอยู่เย็นเป็นสุข ช่วยเหลือในกิจอันควรแก่ญาติโยมตามวาระ  -ผู้เขียน)

4.   ให้ได้ฟังในสิ่งที่ยังไม่เคยฟัง  (การให้ความรู้แก่ญาติโยม)

5.  ทำสิ่งที่เคยฟังแล้วให้แจ่มแจ้ง (การประพฤติปฏิบัติเป็นหน้าที่ของภิกษุที่ต้องนำพาญาติโยมกระทำให้รู้จริงเห็นจริง)

6.  บอกทางสวรรค์  คือทางชีวิตที่มีความสุขความเจริญให้  (การแสดงธรรมตามวาระและโอกาสอันควรแก่ฆราวาส)

 

            นั่นคือ ‘ฆราวาสธรรม’ ที่แสดงไว้ในสิงคาโลวาทสูตร  ซึ่งผู้เขียนขอสรุปต่อท้ายว่า  พระภิกษุที่อาศัยข้าวปลาอาหารจากฆราวาสมาขบฉันเพื่อต่อธาตุขันธ์  มีชีวิตไว้สำหรับการปฏิบัติธรรมหาความหลุดพ้นเพื่อประโยชน์ตนแล้วนั้น  ภิกษุย่อมต้องนำความรู้ที่ปฏิบัติมาสงเคราะห์ญาติโยมด้วยการขจัดความยึดถือ ผิด ๆ หันมาถือศีล...สอนให้กำจัดมิจฉาทิฐิของชาวบ้าน ปลูกฝังสัมมาทิฐิคือความเห็นชอบประกอบสัมมาอาชีพ จะเลิกอบายมุข รู้จักฝึกหัดเจริญสติ  รู้จักใช้ปัญญาพิจารณาเหตุผล จนเป็นที่พึ่งของตนได้ และท้ายสุดคือ เข้าใจความหมายแห่งพระรัตนตรัย  อาศัยไตรสรณคมน์เป็นที่พึ่งที่เคารพได้อย่างแท้จริง

            ทั้งปวงคือ ‘หน้าที่’ หรือ ‘กิจ’ ของภิกษุที่ควรกระทำนอกเหนือจากการประพฤติปฏิบัติเพื่อก้าวสู่มรรคผลนิพพาน ที่เป็นหน้าที่โดยตรงของเหล่าสาวก แห่งพระบรมศาสดา

            พบกันฉบับหน้าครับ!

ขอบคุณเนื้อหาจากเว็บธรรมะ5นาทีดอทคอม

[watinta]

ธรรมสาระดีๆ ขออนุโมทนาด้วยครับ

[Ck 401]

สาธูครับ

[watinta]

การให้ธรรมะชนะการให้ทั้งปวงครับ